मैत्री निरपेक्ष अपेक्षांचं सुंदर नातं आहे .

मैत्री म्हणजे उपकार नसून साथ आहे , 

मैत्री स्वैराचार नसून स्वातंत्र आहे, 

मैत्री निरपेक्ष अपेक्षांचं सुंदर नातं आहे . 

संगती करावी सदा सज्जनाची. सावली नसावी कधी दुर्जनाची

माझ्या साठी मैत्री हे जगातील सर्वात सुंदर नाते आहे ., पण गेल्या काही दिवसात माझ्या बाबतीत अशा काही गोष्टी घडल्या कि, मैत्री म्हणजे नक्की काय ? आणि या नात्याचे जीवनात काय महत्व असते या विषयावर मला थोडे लिहावेसे वाटले., वाचा आणि पटले तर नक्की तुमचे हि मत व्यक्त करा. 

जेव्हा आपण अडचणीत असतो तेव्हा आपल्याला आपल्या माणसाची , त्यांनी आपल्याला समजून आणि ऐकून घेण्याची खूप गरज असते., समस्या आपण सर्वाना सांगू शकत नाही ., "आपलं माणूस" म्हणजे मी "कुटुंब सदस्य" किंवा "नातेवाईक" यांच्याबद्दल बोलत नाही, कारण ते आपल्या सोबत कायम असतात. आणि आयुष्याच्या शेवटच्या क्षणापर्यंत., प्रेम म्हणून जरी हे लोक सोबत नाही राहिले, तरी कर्तव्य म्हणून ते सोबत राहणारच आहेत.,

वेळ काढून पुढील ओळींचा अर्थ जरूर समजून घ्या. 

अहंकार विस्तारला या देहाचा।

स्त्रियापुत्रमित्रादिके मोह त्यांचा॥

बळे भ्रांति हें जन्मचिंता हरावी।

सदा संगती सज्जनांची धरावी॥१६६॥

 

निसर्गाने आपल्याला जन्मजात अनेक नाती दिलेली आहेत. अगदी आपली लग्नाची गाठ सुद्धा परमेश्वर बांधतो असे म्हणतात., तरीही मनुष्यप्राण्याने मोकळे होण्यासाठी मैत्री हे नवे नाते तयार केले. मैत्री नावाच्या या एका नात्यात आपल्या सोबत कोण असावं ? हा निर्णय पूर्णपणे आपणच घेतलेला असतो. ढीगभर नाती असताना मैत्री या एका नात्याची गरज का पडत असेल बरं ? कारण मला असे वाटते कि ,  मैत्री हीच एक अशी जागा असते जिथे आपण आपल्या मनाप्रमाणे वागू शकतो, जसे आहोत तसे राहू शकतो, इथे तुम्हाला कोणी जज करत नाही , या नात्यात भेदभाव नसतो , अवास्तव अपेक्षा नसतात ,  मित्र-मैत्रिणींकडे आपण ज्या पद्धतीने आपले मन मोकळे करू शकतो किंवा जितक्या सहजतेने व्यक्त होऊ शकतो ते इतर कुठेही होणे शक्य नाही. कारण प्रत्येक नात्याच्या काही मर्यादा असतात , काही कर्तव्य असतात ,  सामाजिक नियम असतात , बंधने असतात. बऱ्याच लोकांना असे वाटते कि मैत्री या नात्याला काहीच अर्थ नसतो त्यांच्या दृष्टीने मैत्री म्हणजे निव्वळ timepass.. असे समजणाऱ्या लोकांना मला फक्त एकच गोष्ट सांगायची आहे ती म्हणजे ... " आर्थिक नुकसान कधीही भरून काढता येते, पण मानसिक नुकसान भरून काढणे फार कठीण असते" . कधीतरी एकदा मनोरोग तज्ञाकडे जाऊन बसा मग समजेल कि ज्या लोकांकडे मन मोकळे करायला आणि मोकळेपणाने व्यक्त व्हायला जागा नाही अशा लोकांची जास्तीत जास्त संख्या तुम्हाला समुपदेशक आणि मनोपचारतज्ञाकडे दिसेल. 

आपण ना मैत्री संदर्भातील काही ऐतिहासिक उदा पाहू .. 

१) ज्यावेळी अर्जुन रणांगणातून बाहेर पडण्याचा विचार करत होता , मानसिक दृष्ट्या खचत होता, तेव्हा त्याला ठाम पणे रणांगणात उभे राहण्यास प्रवृत्त करणारा त्याचा सखा श्रीकृष्ण होता. युद्ध जिंकण्यासाठी दुर्योधनाकडे अर्जुन पेक्षा जास्त सैन्य होते, गुरुजन , कुटुंब सदस्याचा पाठिंबा , सर्व होते., पण मानसिक बळ वाढवणारा आणि सत्याच्या जवळ घेऊन जाणारा कृष्णासारखा मित्र नव्हता. (आपण आज काल साधा वेळ देत नाही तर प्रोत्साहन कधी देणार ? खंबीर पणे पाठीशी काय उभे राहणार ?)

२) आर्थिक परिस्थिती चांगली नसतानाही जेव्हा श्रीकृष्णाच्या दारात सुदामा उभा होता तेव्हा कोणताही भेदभाव न करता स्वतः श्री कृष्णाने मित्राचे एखाद्या राजाचे करावे तसे आदर सत्कार केले आणि मित्राला भरभरून प्रेम दिले. तसेच त्याला पिढ्यानपिढ्या पुरेल इतकी संपत्ती दिली., आपला मित्र स्वाभिमानी आहे हे माहित असल्याने त्याच्या हि नकळत त्याने काही हि न बोलता कृष्णाने मणभर मदत अगदी शांतपणे त्याच्या कुटुंबापर्यंत पोहचवली. (आपण मात्र कणभर मदत करून जगभर प्रचार करत राहतो. आपल्या या अशा वागण्याला मैत्री म्हणता येईल का ? )

३) दुर्योधानाला कर्णाकडे असणारे सर्व चांगले गुण माहित होते ज्यावेळी कर्णाला तो राजाचा पुत्र नाही किंवा क्षत्रिय नाही म्हणून स्पर्धेतून बाहेर काढण्यात येत होते त्यावेळी दुर्योधनाने क्षणाचाही विलंब न करता क्षणार्धात त्याला राज्य देऊन " राजा " म्हणून घोषित केले. त्याच्या पाठीशी उभा राहिला. आपण इतका मोठा निर्णय आताच्या काळात घेऊ शकतो का ? मग उगाच च छोट्या छोट्या मदतीचा आपण बाऊ का करतो याचा विचार करायला हवा. 

आणखी एक उदा म्हणजे "सीता आणि त्रिजटा" यांची मैत्री..  यात आर्थिक व्यवहार कुठेही नव्हता तरीही मैत्री होती कारण मानसिक आधार हा देखील तितकाच महत्वाचा असतो. मैत्री हे नाते सोडले तर प्रत्येक नाते हे अनेक अपेक्षांनी ग्रासलेले असते. तुमच्या कर्तव्यात तुम्ही थोडी जरी कसूर केलीत तर कोणीही तुम्हाला समजून घेत नाही. तुमचा अगदी छान उद्धार केला जातो. 

आयुष्यात योग्य वेळेत मित्र / मैत्रिणीची किंमत करायला शिका , आपण इतके मोठे नाही कि आपल्या मित्र / मैत्रिणीच्या आजच्या काळात सर्व गरजा न सांगता पूर्ण करू पण किमान त्यांना "वेळेवर वेळ तर द्या" हे एकच निरपेक्ष नाते तुम्हाला आयुष्यभर जगायला उत्साह निर्माण करते. 

" अरे यार मी आहे ना " मी असताना काय काळजी करतोस / करतेस " आपण मिळून मार्ग काढू ... या २ वाक्यातच जगण्याला नवा हुरूप येतो. समोरची व्यक्ती आपल्याला काही देईल म्हणून कधीही कोणाशी मैत्री करू नका आणि आपण काहीतरी देतो म्हणजे समोरची व्यक्ती आपली गुलाम आहे असे हि समजू नका तुमच्या पूर्व कर्मामुळे तसेच "देवाच्या मनात आहे, म्हणून तुमच्या हातात आहे. " हे लक्षात राहूद्या. 

मैत्री करा पण आधी समजून घ्या कि नक्की मैत्री म्हणजे काय ? तुम्हाला त्याची गरज आहे का ? नसेल तर कोणासोबत हि मैत्री करू नका. कोणाच्याही भावनांशी खेळू नका. 

मैत्री म्हणजे उपकार नसून साथ आहे ,

मैत्री स्वैराचार नसून स्वातंत्र आहे, 

मैत्री निरपेक्ष अपेक्षांचं सुंदर नातं आहे . 

धन्यवाद 

हेमलता यादव-कदम 

शेवटी .. मैत्री कोणाशी करावी याबाबत संत तुकडोजी यांच्या काही ओळी सापडल्या त्या इथे share करत आहे. 

मित्रा ! कर मेत्री त्याची ।

जो सत्याविण शब्द‌ न बोले सहजहि कोणासी ।।धृ0।।

सहनशीलता सरळवृत्तिची, वागणूक  ज्याची ।

अपुले टुःख न वदे   कुणाला, चिंता   इतराची ।।१।।

चरित्र निर्मळ, राहणी साधी, निंदि न कवणासी ।

दिनचर्या सततची योग्य ती, हाव नम मानाची ।।२।।

हीन दीनाची प्रगती करण्या, कमाल  निष्ठेची ।